Тоҷикистон солҳои зиёд таҳти ҳукмронии режими диктатории Раҳмонов қарор дорад. Ин режим бо пахши озодиҳои сиёсӣ, аз байн бурдани мухолифин ва густариши фасоди давлатӣ, як низоми мафиозиро ташкил додааст, ки рушди иқтисодӣ ва иҷтимоиро бозмедорад. Сиёсати иқтисодии ғайримантиқии ҳукумат боис шудааст, ки Тоҷикистон ба яке аз кишварҳои вобастаи Русия табдил ёбад ва аксари шаҳрвандонаш барои пайдо кардани ризқу рӯзӣ маҷбур ба муҳоҷират шаванд.
Барои наҷоти кишвар ва раҳоӣ аз ин ҳолат, Тоҷикистон бояд ислоҳоти ҷиддии сиёсӣ ва иқтисодиро амалӣ кунад. Ин мақола роҳҳои асосии халосӣ аз вобастагӣ ба Русия ва муҳайё кардани шароит барои бозгашти муҳоҷиронро баррасӣ мекунад.
1. Поёни диктатура ва гузариш ба низоми демократӣ
Мавҷудияти як режими худкома сабаби асосии вобастагии Тоҷикистон ба Русия ва бадшавии иқтисоди кишвар мебошад. Барои тағйири вазъ, бояд:
• Интихоботи озоду мардумсолорӣ баргузор шавад, ки дар он ҳамаи қувваҳои сиёсӣ ҳаққи иштирок дошта бошанд.
• Системаи фасодзадаи ҳукуматӣ аз байн бурда шуда, роҳбарияти он ба ҷавобгарӣ кашида шавад.
• Истиқлолияти додгоҳӣ ва волоияти қонун таъмин гардад, то ки қонунҳо дар манфиати мардум, на як гуруҳи ҳоким, хизмат кунанд.
Ҳангоме ки Тоҷикистон як ҳукумати мардумӣ ва қонунмеҳвар дошта бошад, кишвар метавонад мустақилона сиёсати дохилӣ ва хориҷии худро пеш барад.
2. Қатъ кардани вобастагии сиёсӣ ва низомӣ аз Русия
Русия бо истифода аз ҳузури низомии худ ва тавофуқномаҳои иқтисодӣ Тоҷикистонро таҳти таъсири худ нигоҳ медорад. Барои истиқлолияти воқеӣ:
• Шартномаҳои нобаробар бо Русия бояд бознигарӣ ва бекор карда шаванд.
• Пойгоҳҳои низомии Русия аз хоки Тоҷикистон бояд хориҷ карда шаванд.
• Сиёсати хориҷӣ бояд гуногуншакл шавад, то Тоҷикистон танҳо ба як кишвар вобаста набошад.
Бо дур кардани нуфузи Русия аз соҳаҳои муҳими сиёсӣ ва амниятӣ, Тоҷикистон метавонад сиёсати мустақилро пеш барад.
3. Диверсификатсияи иқтисодӣ ва истиқлолият аз муҳоҷират
Вобастагӣ ба пули муҳоҷирон нишон медиҳад, ки иқтисоди кишвар наметавонад ҷойҳои кории кофӣ эҷод кунад. Барои бартараф кардани ин мушкилот:
• Саноати коркард бояд рушд дода шавад, то маҳсулоти ватанӣ дар дохили кишвар коркард ва содирот гардад.
• Иқтисоди рақамӣ ва технологӣ бояд дастгирӣ шавад, то ҷойҳои нави корӣ эҷод шаванд.
• Имтиёзҳои андозӣ ва грантҳо барои соҳибкорон бояд пешниҳод карда шаванд, то рушди тиҷорати хурду миёна ташвиқ карда шавад.
Ҳангоме ки иқтисоди кишвар ба истеҳсолот ва соҳибкорӣ такя кунад, на ба муҳоҷират, Тоҷикистон метавонад аз ин вобастагӣ раҳо шавад.
4. Рушди инфрасохтор ва сохтмони роҳҳо
Тоҷикистон барои рушди иқтисодии худ ниёз ба инфрасохтори муосир дорад. Интиқоли сармоя ба ин самт ба натиҷаҳои зерин мерасонад:
• Сохтмони роҳҳо ва пулҳо, ки ба рушди тиҷорат ва саноат мусоидат мекунад.
• Тақвияти шабакаҳои барқӣ, то ки корхонаҳо ва хоҷагиҳои деҳқонӣ бе мушкил фаъолият кунанд.
• Сохтмони шаҳрҳои саноатӣ, ки ба коркарди маҳсулоти ватанӣ ва эҷоди ҷойҳои корӣ мусоидат менамояд.
5. Ислоҳоти кишоварзӣ ва таъмини амнияти озуқаворӣ
Тоҷикистон бо доштани иқлими мусоид метавонад худро бо маҳсулоти хӯрокворӣ таъмин кунад ва ҳатто содиркунанда гардад. Барои ин:
• Технологияҳои нави кишоварзӣ ворид ва истифода шаванд.
• Соҳибкорони соҳаи кишоварзӣ бо қарзҳои имтиёзнок таъмин шаванд.
• Корхонаҳои коркарди маҳсулоти деҳқонӣ таъсис ёбанд, то маҳсулот дар дохили кишвар коркард шавад.
Агар Тоҷикистон дар соҳаи кишоварзӣ худро мустақил гардонад, мавқеи иқтисодиаш дар минтақа тақвият меёбад.
6. Рушди туризм ва ҳунармандӣ
Тоҷикистон бо табиати зебо ва мероси бойи фарҳангии худ метавонад ба як маркази бузурги сайёҳӣ табдил ёбад. Барои ин:
• Сохтмони меҳмонхонаҳо, осоишгоҳҳо ва инфрасохтори сайёҳӣ бояд афзоиш ёбад.
• Туризм ҳамчун як бахши муҳими иқтисод ташвиқ карда шавад.
• Ҳунармандон ва соҳибкорони маҳаллӣ дастгирӣ ёбанд, то маҳсулоти дастии тоҷикӣ ба бозорҳои ҷаҳонӣ бароварда шавад.
Агар сайёҳӣ рушд кунад, ин соҳа метавонад ҳазорҳо ҷойи кориро фароҳам оварад ва муҳоҷиратро коҳиш диҳад.
7. Ислоҳоти маориф ва рушди нерӯи инсонӣ
Барои сохтани иқтисоди пешрафта, Тоҷикистон бояд кадрҳои баландихтисос дошта бошад. Барои ин:
• Барномаҳои таълимӣ дар соҳаҳои муҳандисӣ, технологӣ ва иқтисодӣ бояд такмил дода шаванд.
• Мутахассисон бо ҷойҳои кории муносиб таъмин шаванд, то ки маҷбур нашаванд барои кор ба Русия ё дигар кишварҳо раванд.
• Шаҳодатномаҳои таҳсилоти тоҷикӣ бояд дар сатҳи байналмилалӣ эътироф шаванд, то мутахассисони тоҷик дар бозори ҷаҳонӣ рақобатпазир бошанд.
8. Густариши ҳамкориҳои байналмилалӣ ва сармоягузорӣ
Вобастагӣ аз як кишвар, махсусан Русия, хатари бузург дорад. Барои гуногун кардани манбаъҳои сармоягузорӣ, Тоҷикистон бояд:
• Бо кишварҳои аврупоӣ, ИМА, Чин, Туркия ва давлатҳои Осиёи Марказӣ ҳамкориҳоро тақвият диҳад.
• Шартномаҳои иқтисодӣ бо кишварҳои рушдёфта имзо намояд, то воридоти сармоя афзоиш ёбад.
• Ба соҳибкорони хориҷӣ шароити хуб барои сармоягузорӣ фароҳам оварад, то иқтисоди кишвар рушд кунад.
Хулоса
Барои халосӣ аз фасод, вобастагӣ ба Русия ва режими диктатории Тоҷикистон бояд як сиёсати навро қабул кунад. Ин тағйирот набояд танҳо дар сатҳи ҳукумат бошад, балки ҷомеаи шаҳрвандӣ низ бояд фаолона ширкат варзад. Танҳо бо ислоҳоти амиқи сиёсӣ ва иқтисодӣ, муҳоҷирони тоҷик метавонанд ба ватан баргарданд ва кишвар аз як кишвари вобаста ба як давлати мустақилу пешрафта табдил ёбад.
Ҳаракати сиёсии “Гурӯҳи-24”
